music critics in Athens

Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου 2008

Αριστουργηματική η «Μήδεια» του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας σε σκηνοθεσία του Ανατόλι Βασίλιεφ.

Αριστουργηματική η θεατρική παράσταση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας σε σκηνοθεσία Α. Βασίλιεφ με την Λυδία Κονιόρδου στον ομώνυμο ρόλο που παρουσιάστηκε το βράδυ του Σαββάτου (13/09/2008) στο Ηρώδειο! Σε αυτή την τρίωρη παράσταση ο αρχαίος μύθος της Μήδειας και της Αργοναυτικής Εκστρατείας μας παραδόθηκε ευφυώς αποδομημένος από τον σκηνοθέτη o οποίος με γενναιοδωρία μας προσέφερε μαθήματα θεάτρου!

Ο κ. Βασίλιεφ με τη σοφή και μελετημένη χρήση των συμβολισμών στην κίνηση του χορού και των ηθοποιών μέσα στο χώρο, την εκφορά του λόγου αλλά και την επιλογή των κοστουμιών και σκηνικών της παράστασης επιβεβαιώνει την πεποίθηση ότι ένας καλός σκηνοθέτης πριν από όλα είναι σκεπτόμενος και γνωρίζει πολύ καλά την δομή, ανθρωπολογία και προέλευση του αρχαίου δράματος!

Μήδεια και Μινώταυρος

Στην συγκεκριμένη παράσταση η Μήδεια παρουσιάζεται όπως μας την δίδαξε ο μύθος: είναι ταυτόχρονα ο έρωτας και ο πόλεμος, θνητή και Θεά, γυναίκα και άντρας, θύτης και θύμα. Αυτή η αντίθεση πολύ ορθά εκπροσωπείται από το σύμβολο του ταύρου που παραπέμπει στα Μινωικά ταυροκαθάψια αλλά και στους πίνακες του Πικάσο. Ο ταύρος που συμβολίζει τη ρώμη, το ζωώδες ένστικτο, άρα και τη διττή φύση του ανθρώπου, παραπέμπει και στο αρχετυπικό σύμβολο του Μινώταυρου της Μινωικής Κρήτης. Ο Μινώταυρος αποτελεί σύμβολο της σεξουαλικότητας, γονιμότητας και έμβλημα της Μινωϊκής μητριαρχίας.

Μήδεια, η ξένη

Η ετυμολογία της λέξης Μήδεια αποδίδεται στο ρήμα μέδομαι (βικιπαιδεία). Είναι η «σκεπτόμενη γυναίκα» και ως τέτοια γίνεται επικίνδυνη σε μία πατριαρχική κοινωνία όπως η ελληνική. Παρομοίως η μαινόμενη, σαρκαστική, δυναμική αλλά και γοητευτική Μήδεια της Κονιόρδου, μας παρατάσσει απέναντι στην σύγκρουση της αρχέγονης Μητριαρχίας με την Πατριαρχία. Η σύγκρουση της βάρβαρης Μήδειας με τον Έλληνα Ιάσονα συμβολίζει την μάχη δύο διαφορετικών κόσμων! Με παρόμοιο τρόπο αντιμετωπίστηκαν ως ξένοι οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ελλάδα του 1922. Με την εγκατάστασή τους όμως στα μεγάλα αστικά κέντρα, μπολιάστηκε με νέα γόνιμη δυναμική, ο πολιτισμός της σύγχρονης Ελλάδας. Αν η Μήδεια ζούσε στον 20ο αιώνα πιθανόν να ήταν μία πρόσφυγας από την Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, την Αρμενία η οποία χάριν της δυναμικής που διαθέτει, καταφέρνει να επιβιώσει! Η Μήδεια ως ξένη είχε "κερδίσει" τον τίτλο της μάγισσας, ταυτόσημο του φόβου και παρόμοιο με αυτόν που είχε αποδοθεί στις Σμυρνιές στην ξενοφοβική Ελλάδα του 1922.

Ο κύκλος ως χώρος

Ο χώρος (το σκηνικό) που τοποθετείται το δρώμενο είναι μία κατακόκκινη αρένα σε πλήρη κύκλο, όπου μονομαχούν το αρσενικό με το θηλυκό, ο ρυθμικός λόγος του γυναικείου χορού με τον ορχηστρικά συνοδευόμενο τραγούδι του αντρικού χορού, το άσπρο με το μαύρο, η δράση με την αντίδραση!

Σε μία συνέντευξή του ο Βασίλιεφ στην εφημερίδα e-tipos (10.08.2008) λέει χαρακτηριστικά ότι: “ο Διόνυσος είναι ο θεός της ειρήνης. Αυτή τη στιγμή ο κόσμος εκρήγνυται με τον πόλεμο. Είναι μάλλον η εποχή του θεού Άρη κι όχι του Διονύσου”. To σκηνικό λοιπόν είναι μία αρένα, σύμβολο του πολέμου, και ο βωμός του Διονύσου θα παραμείνει αναστραμμένο μέχρι να επέλθει η κάθαρση.

Η μουσική σύνθεση επίσης κινείται κυκλικά, αρχίζοντας και τελειώνοντας με τον ίδιο θλιβερό σκοπό: ο κ. Φαραζής με μαεστρία καταφέρνει να συνθέσει ένα χορικό άσμα που αποτελεί ένα κράμα σεφαραδίτικης και πολυποικιμαλτικής ανατολίτικης μουσικής παράδοσης!

Ο κύκλος ως σύμβολο αναγέννησης αλλά και αθανασίας της ψυχής, δηλώνεται στο τέλος της παράστασης, όπου με μεταφυσική διάθεση ο σκηνοθέτης παρουσιάζει τη Μήδεια συνοδευόμενη από τις λυτρωμένες ψυχές των παιδιών της να πορεύεται προς τον ουρανό, σε μία σκηνή εξόχως ποιητική! Ο Ιάσων, ως λάτρης της ύλης, συντετριμμένος θρηνεί τα νεκρά σώματα των παιδιών του. Ενώ οι ψυχές των παιδιών ταξιδεύουν με τη μητέρα τους, τα κουφάρια αυτών κείτονται δίπλα στον πατέρα. Για αυτά πέρα από τη αρένα της ζωής, υπάρχει η ελευθερία! Τότε μόνο τα πρόσωπα των παιδιών αποκαλύπτονται από τους επιδέσμους και οι ψυχές τους (σαν το μπαλόνι που αφέθηκε στον ουρανό) εξαϋλώνονται στους ουρανούς!

Ο χρόνος και η μουσική της παράστασης

Η Μήδεια του Ευριπίδη παρουσιάστηκε στο αθηναϊκό κοινό το 431 π. Χ. σε μια εποχή που ο κλασικός ελληνικός κόσμος είναι έτοιμος να περάσει στον εμφύλιο σπαραγμό και στη φάση της παρακμής του. Η παράσταση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας χρονικά είναι τοποθετημένη εύστοχα, κατά την ταπεινή μου γνώμη, στην εποχή του μεσοπολέμου, σε μία Ελλάδα που υποφέρει από την προσφυγιά, από τους συνεχείς πολέμους και λίγο πριν σημάνουν τα τύμπανα του εμφυλίου πολέμου. Σε αυτή την Ελλάδα γεννιέται το ρεμπέτικο: σε ένα χαρμάνι ετερόκλητων πολιτισμών, θρησκειών και εθίμων, σε μητροπόλεις όπως η Σμύρνη και η Θεσσαλονίκη, όπου ζούσαν μαζί Έλληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι, Τούρκοι και Σλάβοι. Το ευριπίδειο δράμα, πιο σύγχρονο από ποτέ, υμνεί την δύναμη και την ιερότητα αυτής της ένωσης των πολιτισμών! Πως αντιδρούμε εμείς σήμερα σε αυτή την νέα τάξη πραγμάτων, στην ένταση και αύξηση της πολυπολιτισμικότητας μας; Αυτό το κομμάτι της αφύπνισης το ανέλαβαν οι άγγελοι με τον πολύγλωσσο και ρωμαλέο κανόνα τους. H τραγική ειρωνεία είναι ότι το κοινό της Επιδαύρου, όπως ακριβώς συνέβη και στο μύθο, αντιμετώπισε την «Μήδεια» ως ξένη, με μερίδα των θεατών να αναφωνεί «έξω οι Ρώσοι από την Επίδαυρο»...

Δεν είναι τυχαίο, όπως προείπα, ότι ο συνθέτης της μουσικής κ. Φαραζής δημιούργησε ένα μουσικό σύμπαν που παραπέμπει κατευθείαν στην Σμύρνη και τη Θεσσαλονίκη, όπου ακριβώς το ανατολίτικο στοιχείο (αμανές) πλέκεται όμορφα με τους ήχους της μπάντας που παραπέμπει στα Επτάνησα, το εμβατήριο, την μελαγχολία του σεφαραδίτικου τραγουδιού (ισπανοεβραικά τραγούδια) και το μικροδιαστηματική κίνηση του βυζαντινού μέλος. Ο συνθέτης έδεσε όλο το δρώμενο με μία μουσική που ισορροπεί ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή, στο τραχύ και το εκλεπτυσμένο!

Εύστοχη λοιπόν και η χρήση του ρεμπέτικου και σμυρνέικου τραγουδιού από την κομπανία του αντρικού χορού, πανέμορφος ο αμανές της Κονιόρδου (που με άφησε κυριολεκτικά άναυδη), διότι αποτυπώνει ακριβώς τον νταλκά, τον νόστο και τον πόνο για την χαμένη πατρίδα! Η Μήδεια της Κονιόρδου θυμίζει τις ρεμπέτισσες Ρ. Εσκενάζυ, της Μ. Νίνου, Ρ. Αμπατζή, οι οποίες μπόρεσαν να σταθούν σαν άντρες και γυναίκες μαζί, σε μία αδυσώπητη πατριαρχική κοινωνία και να καταφέρουν να επιβιώσουν σε μία νέα πατρίδα, γράφοντας παράλληλα την ιστορία του νεοελληνικού αστικού τραγουδιού!

Η μουσική, ενισχύοντας τον ρόλο του χορού, σχολιάζει και συνοδεύει το δρώμενο, προσπαθεί να επηρεάσει συναισθηματικά το κοινό, ενώνει την πλοκή του έργου αλλά παράλληλα αποτελεί μία γέφυρα που συνδέει τη σκηνή με την εξέδρα των θεατών. Παρατηρούμε με έκλπηξη ότι αποκτά χαρμόσυνο χρώμα μετά την «θυσία» των τέκνων της Μήδειας, δίδοντας έτσι μεγαλύτερη έμφαση στην πράξη λύτρωσης και θυσίας τους στο βωμό του Διονύσου! Δεν θα σταθώ μόνο στη μουσική του Φαραζή, διότι μουσική παράγει και ο γυναικείος χορός με την ρυθμική απόδοση του λόγου, με ορμή και παλμό που συχνά έχει για ακομπανιάτο την ορχήστρα των ανδρών! Επίσης εξαιρετικό μουσικά υπήρξε το τρίγλωσσο επίτευγμα των αγγέλων, ως σύμβολο της σύγχρονης Βαβέλ!

O χορός και το φαινόμενο «κοινό»

Ο Βασίλιεφ χρησιμοποιεί 2 χορούς (τον χορό των ανδρών και το χορό των γυναικών) συν το χορό του κοινού. Οι άντρες παίζουν μουσικά όργανα και τραγουδούν, οι γυναίκες τραγουδούν και απαγγέλλουν ρυθμικά το κείμενο. Στο αρχαίο δράμα η μουσική παράγεται από τη μετρική του κειμένου! Και εδώ ο Βασίλειφ κατάφερε να παράγει ένα λόγο ρυθμικό, δυναμικό και να μας αποδείξει ότι ο λόγος εμπεριέχει τη μουσική και συνδέεται με το σώμα.

Ο γυναικείος χορός περνά ομαλά από την κοφτή, γεμάτη παλμό και ζωή απαγγελία του κειμένου, στο μικρασιάτικο τραγούδι. Ο αντρικός χορός ως πιο “εγχσυγχρονισμένος” έχει τη μορφή του ρεμπέτικου και συνοδεύεται από μουσικά όργανα τα οποία ήρθαν από την Ανατολή στο νεοιδρυθέν Ελληνικό κράτος. Ο γυναικείος χορός αντιπροσωπεύει το αρχαικό, το αρχέγονο, όπου κυριαρχεί το τρίπτυχο όρχησις, μέλους και λόγου. Ο αντρικός χορός, αντίθετα, σπάνια κινείται στο χώρο. Πλέον μένει καθισμένος στο πάλκο έξω από τον κυκλικό χώρο της αρένας και τραγουδά παίζοντας παράλληλα μουσικά όργανα. Εδώ φαίνεται ξαθαρά ότι έχει επέρθει ο διαχωρισμός του τρίπτυχου των τεχνών. Μόνο στο τέλος, μετά την θυσία των παιδιών, ο ανδρικό χορός εισέρχεται με Διονύσια μέθη στο χώρο της ορχήστρας.

Ο Βασίλιεφ κατάφερε με τις αντιδράσεις που προκάλεσε στο κοινό, να επεκτείνει το χορό ή διαφορετικά να δημιουργήσει και ένα τρίτο σχολιαστή, το ίδιο το κοινό. Αυτό με τις αντιδράσεις του, συμμετέχει στο δρώμενο, κάτι το οποίο το είχε στερηθεί από την εποχή της των Μυστηρίων, πρόδρομο του θεάτρου.

Ανακεφαλαιώνοντας, θέλω να τονίσω την εντύπωση που μου προκάλεσε η αρτιότητα του όλου εγχειρήματος με μία σκηνοθεσία σφιχτή που προσπαθεί να προσεγγίσει την μυστηριακή ιεροτελεστία της φύσης, με δεμένη σκηνική πλοκή, εξαιρετικά κουστούμια και σκηνικά, αλλά και καλή φωνητική προετοιμασία του ανδρικού και γυναικείου χορού (αν εξαιρέσω κάποιες άτυχες στιγμές των δύο κορυφαίων γυναικών του χορού, οι οποίες είχαν κάποια προβλήματα τονικά αλλά και ισορροπίας της δυναμικής του ήχου σε σχέση με την υπόλοιπη ομάδα). Ο Ιάσων του Ψαρρά κατάφερε να αποδοθεί ως θρασύς και αυτάρεσκος, να κινείται γελοίος μέσα στο κουστούμι του, το οποίο πολύ ευρηματικά αποτελεί ένα μείγμα Ελληνάρα και νάρκισσου τραγουδιστή ντυμένου με πέτσινα εσώρουχα και καουμπόικες θήκες όπλων πάνω από τη φουστανέλα! Τα κουστούμια των συντελεστών παραπέμπουν σε μία μπερδεμένη, διχασμένη αλλά και πολυπολιτισμική Ελλάδα που προσπαθεί να βρει την ταυτότητά της μεταξύ φουστανέλας και κοστουμιού, μεταξύ φεσιού και ψάθινου καπέλου, μεταξύ του αρχέγονου και του νέου, μεταξύ Ανατολής και Ευρώπης! Μιας Ελλάδας που πασχίζει να εγχσυχρονιστεί αλλά αρνείται να εισέλθει σε μία νέα εποχή όπου ο ξένος δεν είναι εχθρός, αλλά σύμμαχος.

Παρ’ όλο που κάποιοι κακοπροαίρετοι αναφώνησαν υστερικά πριν περίπου ένα μήνα το «Έξω οι Ρώσοι από την Επίδαυρο», εγώ αισθάνθηκα μία πρωτόγνωρη οικειότητα στον χώρο: έχω πάει δεκάδες φορές στο Ηρώδειο, αλλά ποτέ δεν ένιωσα σαν το σπίτι μου! Ένας «Ρώσος» όμως, μιλώντας μία γλώσσα διεθνή, κατάφερε να μας μεταφέρει πίσω στην μνήμη που χάσαμε, η οποία δεν έχει άλλο όνομα από την ίδια την «αλήθεια». Το θερμότατο χειροκρότημα του κοινού (του Ηρωδείου) επιβράβευσε τους συντελεστές στο τέλος της παράστασης! Ευτυχώς υπάρχει ελπίδα...

Πέμπτη 15 Μαΐου 2008

Μουσική του 20ου και 21ου αιώνα - Συγκρότημα Σύγχρονης ελληνικής Μουσικής

Αίθουσα Δημήτρη Μητρόπουλου Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Την Δεύτερα 5 Μαΐου 2008 παραβρέθηκα στη συναυλία του Συγκροτήματος Σύγχρονης Ελληνικής Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών όπου παρουσιάστηκαν έργα 5 σύγχρονων Ελλήνων συνθετών. Ο Θεόδωρος Αντωνίου, ιδρυτής και διευθυντής του συγκεκριμένου μουσικού συνόλου, εξακολουθεί με ρηξικέλευθο και ανανεωτικό πνεύμα να αποτελεί πολύτιμη πηγή γνώσης και εγρήγορσης για τη σύγχρονη μουσική δημιουργία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Με το Συγκρότημα Σύγχρονης Ελληνικής Μουσικής που ιδρύθηκε το 1967 από τον ίδιο, έχουν παρουσιασθεί έργα πολλών γενεών Ελλήνων συνθετών αλλά και διεθνές ρεπερτόριο με την πρόσκληση συνθετών διεθνούς αναγνώρισης. Τις τελευταίες δεκαετίες η συγκεκριμένη ορχήστρα συνεργάζεται με την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών.

Η συναυλία άρχισε με τον βενιαμίν της παρέας των συνθετών, τον Χαράλαμπο Γωγιό, ο οποίος παρά το νεαρό της ηλικίας του έχει καταφέρει να επιβληθεί με την δραστηριότητά του στα μουσικά δρώμενα της πρωτεύουσας. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977, αποφοίτησε από το τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και παρακολούθησε μαθήματα με τον Φ. Τσαλαχούρη και τον Δημήτρη Λιώνη. Έχει γράψει όπερες και έχει συνεργαστεί με έγκριτες ορχήστρες, την Ελληνική ραδιοφωνία, το Θέατρο Τέχνης, το ανοιχτό Θέατρο κ. α. Με τον σκηνογράφο Κ. Ζαμάνη και την παραγωγό Γ. Τριανταφύλλη διαχειρίζεται από το 2002 την εταιρεία μουσικού θεάτρου “Οι όπερες των ζητιάνων”. Ο Χαράλαμπος Γωγιός παρουσίασε το απόσπασμα “Τέσσερα γυναικεία πορτρέτα” από το έργο «Πληγή, όπερα σε επτά γεύματα» για μέτζο σοπράνο και ενόργανο σύνολο, που γράφτηκε το 2004 και είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα Μοιραίο πάθος της Τζόζεφιν Χαρτ. Όπως ο ίδιος αναφέρει στο πρόγραμμα της συναυλίας “διάβασα για πρώτη φορά το Μοιραίο Πάθος του Τζόζεφιν Χαρτ την άνοιξη του 1994 και νομίζω ότι είδα την όπερα μέσα του”. Το μυθιστόρημα ξεκινά και καταλήγει σε δύο ανδρικούς θανάτους. Γύρω από το αίνιγμα αυτών στρέφονται οι ζωές και οι σκέψεις τεσσάρων γυναικών, που προσπαθούν να συγχωρήσουν, να λησμονήσουν, να καταλάβουν”. Από την όπερα παρουσιάζονται τέσσερα γυναικεία πορτραίτα, τα οποία ερμήνευσε η Μαργαρίτα Συγγενιώτου : η Ερωμένη, η Αδελφή, η Πεθερά και η Μάνα.

Θα παραθέσω τις εντυπώσεις μου με κάθε επιφύλαξη διότι δεν άκουσα το έργο ολοκληρωμένο: το απόσπασμα δομημένο πάνω σε ένα σύμπλεγμα ήχων, ένα “μουσικό νεφέλωμα” (εντύπωση που δημιουργήθηκε κυρίως από τον ήχο του προετοιμασμένου πιάνου) προσπαθεί να συνδέσει τον περιπετειώδη ήχο με μία παιδική και νοσταλγική διάθεση. Η μελωδική γραμμή της φωνής είναι δοσμένη με απλότητα και χωρίς κάποια εναλλαγή εκφραστικών μέσων. Η ερμηνεία της μετζοσοπράνο Μαργαρίτας Συγγενιώτου ήταν ικανοποιητική, με όμορφη σκηνική παρουσία, με φωνή γεμάτη αλλά και καλή άρθρωση, κάτι που δεν συναντούμε συχνά στο χώρο της όπερας εδώ στην Ελλάδα, όπου συνήθως ό λόγος, το κείμενο, έρχεται σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με την απόδοση της μουσικής. Το απόσπασμα “τέσσερα γυναικεία πορτρέτα” είναι ένα μείγμα αθωότητας, νοσταλγίας, ρετρό διάθεσης και παιδικών αναμνήσεων και κλείνει με ένα “απόκοσμο” σόλο του πιάνου, με ήχο “σκουριασμένο”, που “αρθρώνει” νοσταλγικά ένα πικρό αντίο σε έναν πάλαι ποτέ ρομαντισμό.

Ανακεφαλαιώνοντας, το συγκεκριμένο απόσπασμα του Χ. Γωγιού διαθέτει ενδιαφέροντα στοιχεία, αλλά απουσιάζει η εναλλαγή των εκφραστικών μέσων στη χρήση της ορχήστρας αλλά και στην μελωδική κίνηση της φωνής. Θα χαρακτήριζα το έργο αδικαιολόγητα νευρικό και κάποιες φορές κουραστικό για τον θεατή! Παρ' αυτά, αναμένουμε το ολοκληρωμένο ανέβασμα του έργου για να έχουμε μία πλήρη εικόνα στις 21-22 Ιουλίου στα πλαίσια του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών (Πειραιώς 260).

Το δεύτερο έργο της συναυλίας ήταν του Γιώργου Απέργη, ο οποίος ζει και εργάζεται στη Γαλλία από το 1963 και είναι ιδρυτής του ATEM, το οποίο έχει ως στόχο να διερευνά το χώρο του μουσικού θεάτρου. Έχει γράψει μουσική δωματίου, ορχηστρικά έργα αλλά και έργα για σόλο όργανο και φωνή. Κυρίαρχη θέση στο συνθετικό του έργο κατέχουν οι όπερές του. Το έργο του έχει βραβευθεί με σημαντικά βραβεία όπως το βραβείο της Sacem (1974), της πόλης του Παρισιού (1988), το βραβείο του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών (1998) κ. α.

Το έργο του που παρουσιάσθηκε στην αποψινή συναυλία φέρει το τίτλο “Rash” το οποίο είναι για δύο πρωταγωνιστές, βιολί (Κώστας Αναστασόπουλος) και βιόλα (Πάτρικ Έβανς) . Όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται στο πρόγραμμα της συναυλίας τα δύο αυτά όργανα “παίζουν ριπές από νότες, σαν ερωταπαντήσεις που περιπλέκονται μεταξύ τους, όπως συμβαίνει και σε μία παρτίδα πινγκ πονγκ”. Το σύντομο αυτό έργο του κ. Απέργη παρουσιάσθηκε με τους δύο σολίστ να στέκονται ο ένας απέναντι στον άλλο και 4 αναλόγια στημένα στη σειρά το ένα δίπλα στο άλλο και πάνω τους οι νότες απλωμένες σαν σεντόνια. Δεν θα μπορούσα να αποδώσω κάποιο συγκεκριμένο χαρακτήρα στο συγκεκριμένο έργο. Κυριαρχεί ο μουσικός διάλογος των δύο οργάνων, όπου εναλλάσσεται η γκρίνια με το ψιθύρισμα, η προσπάθεια επιβολής τους ενός οργάνου στο άλλο... Αναπτύσσοντάς μία σχέση ανταγωνισμού, αλλά και κοινής ηχητικής πορείας ο διάλογος της βιόλας με το βιολί έχει ανθρώπινη πνοή, έχει ανθρώπινη χροιά διότι διαθέτει τη φυσικότητα στην έκφραση, αλλά και έχει ως κεντρομόλο δύναμη τον αυθορμητισμό! Στο τέλος η μεταξύ τους διαφωνία και αντίθεση δεν καταλήγει σε οριστική ρήξη αλλά αντιμετωπίζεται ως μία φυσική προοπτική της ίδιας της ζωής. Η φλυαρία και η “βιασύνη” που χαρακτηρίζει το διάλογο των δύο οργάνων έχουν τα ψεγάδια αλλά και τη γοητεία της καθημερινότητάς μας...

Το τρίτο έργο που παρουσιάσθηκε σε αυτή την άκρως ενδιαφέρουσα μουσική βραδιά είναι του Ιάκωβου Κονιτόπουλου με τον τίτλο “...πολύ ατένισα...” για μικρή ορχήστρα και σολίστ τον βαρύτονο Σπύρο Σακκά. Ο Ιάκωβος Κονιτόπουλος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1963. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά με τον Κώστα Σαμσαρέλο και τον Δημήτρη Δραγατάκη, έχει συνεργαστεί με πολλά ωδεία και δήμους της χώρας, με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Καμεράτα, την ορχήστρα των χρωμάτων, το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής κ. α. Έργα του έχουν παρουσιασθεί στην Ελλάδα και σε Αγγλία, Αυστρία, Γερμανία, Τουρκία, Ιταλία και Η.Π.Α. Έχει συνεργαστεί ως βοηθός μαέστρου σε παραγωγές όπερας της Λυρικής Σκηνής και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.
Το έργο του Ι. Κονιτόπουλου ανήκει στο είδος του μουσικού θεάτρου και συνδυάζει τη δραματικότητα της αρχαίας τραγωδίας, την ευαισθησία της ποίησης του Κ. Π. Καβάφη και τις σύγχρονες τεχνικές του θεάτρου και της μουσικής δημιουργίας. Το λιμπρέτο είναι μια επιλογή στίχων του Κ. Π. Καβάφη κι ένα αριστουργηματικό πεζό του, τα «Ενδύματα», το οποίο του συνέστησε η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Με όλα αυτά, όπως γράφει ο ίδιος ο συνθέτης στο εισαγωγικό σημείωμα, “δημιουργήθηκε ένας άνθρωπος μοναχικός, που γράφει ποίηση ή αναπολεί την ποίησή του και τις ωραίες στιγμές της νεότητάς του. Σε ένα κιβώτιο θα φυλάξει τα ενδύματα εκείνης της εποχής και μαζί τις μνήμες, αφού δεν μπορεί να τις αντέξει ή δεν θέλει να τις αντέξει. Επικαλείται την αίσθηση, απλά να επιστρέφει και να τον ταξιδεύει ως το τέλος του χρόνου του”.
Αντικρίζοντας το έργο από την οπτική πλευρά του θεατή θα το χαρακτήριζα συναρπαστικό, πλούσιο σε λυρισμό, εκφραστικά μέσα που προσπαθεί μέσα του να "συμπυκνώσει" όλη την ομορφιά του κόσμου... θαρρείς και εκείνο το κουτί δεν κρύβει μόνο τις αναμνήσεις που βασανίζουν, αλλά κρατά ερμητικά κλειστά την ομορφιά... την ομορφιά που γνώρισε ο πρωταγωνιστής σε όλη τη διάρκεια της ζωής του και φοβάται μην εξαϋλωθεί και χαθεί... Προσωπικά το έργο αυτό με συγκίνησε διότι εμπεριέχει τη γοητευτική ενότητα των τεχνών! Η ατμόσφαιρα είναι οικεία για τον θεατή... η ενορχήστρωση ποικιλόχρωμη! Ο συνθέτης αποφεύγοντας επιδέξια τη χρήση στοιχείων εντυπωσιασμού, αδιαφορώντας για την άποψη ότι η ομορφιά είναι κάτι ξεπερασμένο και την πεποίθηση ότι η σύγχρονη μουσική δημιουργία είναι συνδεδεμένη με περίτεχνες τεχνικές. Δεν αναλώνεται στην (άτοπη πολλές φορές) επιτηδευμένη αναζήτηση του “πρωτοποριακού”, το οποίο αποτελεί βραχνά και εμμονή της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας διεθνώς! Το κάθε όργανο του μουσικού συνόλου προσθέτει μία λεπτεπίλεπτη βελονιά στο πλούσιο εργόχειρο της ενορχήστρωσης. Τα εκφραστικά μέσα εναλλάσσονται με πλούτο ιδεών και ήχο φρέσκο! Η παρουσία του σολιστ Σ. Σακκά επιβλητική, γεμίζει τη σκηνή! Για αυτόν τον κεντρικό ήρωα τα εκφραστικά μέσα μοιράζονται μεταξύ πρόζας και τραγουδιού... οι κινήσεις του ήρωα αποτελούν κεντρικό κλειδί του έργου... Όλα τα υφάσματα που βγάζει από το μικρό μπαούλο είναι και μία μουσική αποκάλυψη...
Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ακούγοντας το συγκεκριμένο έργο είναι ότι έχουμε να κάνουμε με ένα συνθέτη που δεν εγκλωβίζεται σε ύφος ακαδημαϊκό, μένοντας μακριά από κάθε ρυτιδιασμένη επιτήδευση! Ο ήχος, άλλοτε γίνεται εκρηκτικός, άλλοτε μεταλλάσσεται σε μυστηριακό, αλλά στο τέλος επιβάλεται το φως, ως μοναδική ελπίδα και ο Σπύρος Σακκάς σαν κορυφαίος της ομάδας “κλείνει” το έργο με τους στίχους “...την ομορφιά έτσι πολύ ατένισα”... Tο μόνο που μπορώ να ευχηθώ είναι να συνεχίσει ο κ. Κονιτόπουλος να προβάλει με τη μουσική του την ομορφιά που βρίσκεται κρυμμένη στους στίχους του ποιητή αλλά και στο “μπαούλο” της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου...

Τέταρτο στη σειρά, ερμηνεύθηκε το έργο του Θ. Αντωνίου «Πρόβα Ορχήστρας» για Βαρύτονο-Ηθοποιό και 9 εκτελεστές, το οποίο είναι ένα σύντομης διάρκειας έργο «ενόργανου θεάτρου», που γράφτηκε σαν χαιρετισμός για τους συναδέλφους και φίλους του.
Όπως χαρακτηριστικά έγραψε στο εισαγωγικό σημείωμα του, ο Θ. Αντωνίου, “το κομμάτι αρχίζει σαν μια συνηθισμένη πρόβα μουσικής. Ο μαέστρος αποφασίζει να αρχίσει την πρόβα, αν και ο Βαρύτονος έχει αργήσει. Φαίνεται πολύ εκνευρισμένος περιμένοντας την είσοδο του Βαρύτονου. Όταν εμφανίζεται ο Βαρύτονος, η πρόβα διαλύεται. Μια σύντομη «νοσταλγική, μαγική μελωδία» (γνωστή και σημαντική στο βαρύτονο) τον επαναφέρει στα λογικά του και η πρόβα τελικά συνεχίζεται χωρίς άλλες διακοπές. Το ποίημα έχει χαρακτήρα δημοτικού τραγουδιού και σε ανάλογο ύφος είναι και η μουσική” :
Ο Θ. Αντωνίου με το συγκεκριμένο έργο πέτυχε να φέρει την γοητεία, το χάος αλλά και την ελευθερία της πρόβας στη σκηνή της συναυλίας... την ιερή εκείνη στιγμή που προσπαθεί να «λαξευτεί» η ερμηνεία... και να εδραιωθεί ο συντονισμός του συλλογικού... Ανατρέποντας όλη την αναμενόμενη ατμόσφαιρα, ο συνθέτης απέδωσε το στοιχείο εκείνο που απουσιάζει από τη ζωντανή συναυλία: την καθημερινότητα, τη σύγκρουση του μαέστρου με το σύνολο των ανθρώπων, την τριβή του ατομικού με το συλλογικό, εκεί που χτίζεται με υπομονή το μυστηριακό δρώμενο της απόδοσης του μουσικού (και ποιητικού) κειμένου... Η συναυλία μετατρέπεται σε χώρο που επιτρέπει στους συντελεστές, όπως ακριβώς στην πρόβα, να πειραματιστούν: επικρατεί η ελευθεριότητα των διαλόγων, χωρίς κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς που επιβάλει η ίδια η συναυλία. Το χάος της ασυνεννοησίας της πρόβας διακόπτουν συγχορδίες σπάνιου κάλους... που με τη σειρά τους διακόπτονται από τον “μαινόμενο” Σπύρο Σακκά που εισέρχεται φουριόζος και «αργοπορημένος» στην πρόβα! Πλέκει διάλογο «διαφωνίας» με τον Θ. Αντωνίου και κάνει το κοινό να ξεσπά σε γέλιο...

Με το συγκεκριμένο έργο ο Θ. Αντωνίου μας δίνει την εντύπωση ότι δεν επιθυμεί να διαχωρίσει τη συναυλία από τη πρόβα, όπως ακριβώς δεν διαχωρίζεται η πραγματικότητα από την ψευδαίσθηση, η καθημερινότητα από την γιορτή! Επικρατεί μία ισορροπία στη κόψη του ξυραφιού, όπου όλα είναι πιθανόν να συμβούν, ο θεατής νιώθει ότι ανά πάσα στιγμή όλα μπορεί να καταρρεύσουν! Κάποιοι από τους θεατές συμμετέχουν στη συζήτηση, ανοίγοντάς ένα διάλογο συναισθημάτων κρατώντας με μαεστρία την ισορροπία μεταξύ της ομορφιάς και της απόλυτης κατάρρευσης... μεταξύ προχειρότητας και αρτιότητας... όπως η ίδια η ζωή! Ο Θ. Αντωνίου με μοναδική ικανότητα παντρεύει το καθημερινό με το επίσημο, το διαρκές με το στιγμιαίο... το λυρισμό με το κωμικό. Ο Σπύρος Σακκάς καταφέρνει να με ξεγελά, να με μπερδεύει υιοθετώντας τον ναρκισσισμό του τραγουδιστή, που ο ρόλος απαιτεί, σε πείθει για την φυσικότητα των “λαθών” του, της «στημένης» του αστάθειας. Το έργο τελειώνει, με ένα χειροκρότημα εκ των έσω, επιβεβαιώνοντας την περιπαικτική και χιουμοριστική διάθεση του συνθέτη, που επιλέγει να λήξει το μουσικό δρώμενο με μία νότα δροσιάς, μακριά από κάθε σοβαροφάνεια.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με ένα έργο του Αλέξανδρου Μούζα «ASMA ASMATON» για μέτζο σοπράνο και ενόργανο σύνολο, laptop, χορό και video, παραγγελία του ΟΜΜΑ, με τη συμμετοχή της Μαργαρίτας Συγγενιώτου και της Νατάσσας Παπαμιχαήλ (χορός), τη χορογραφία του Γιάννη Μπαγουρδή (ομάδα Αίρεσις) και το video-art της Βίκυς Μπέτσου. Ο συνδυασμός των τεχνών και της τεχνολογίας χτίζουν ένα τεχνητό, κλειστοφοβικό αλλά ενίοτε εκρηκτικό αποτέλεσμα. Οι τέχνες δένουν καλά μαζί. Στην εισαγωγή του έργου ακούμε αρχέγονες φωνές που δίνουν την εντύπωση ότι γεννήθηκαν στα κατάβαθα της Γης, που σε συνδυασμό με τα κοντινά πλάνα του βίντεο σε ανθρώπινη σάρκα, δίνει την αίσθηση της ψυχής που θέλει να απελευθερωθεί από τα δεσμά της ύλης... Μας παραπέμπει σε μία σοφία κυτταρική η οποία βράζει μυστικά κάτω από το δέρμα... Την αρχαϊκή εικόνα "σπάει" ο ήχος από τακούνια που πλησιάζουν αποφασιστικά, τοποθετώντας το θηλυκό στοιχείο, τη γυναίκα στο κέντρο του έργου! Μία χορεύτρια σε κόκκινο χαλί δεν ξεφεύγει από το πύρινό, τετράγωνό της πλαίσιο... χορεύει και αυτή προσπαθώντας να απελευθερωθεί, αλλά δεν τολμά να βγει από το κουτί της... μόνο μία φορά το τολμά, αλλά επιστρέφει... Η τραγουδίστρια αρχίζει να τραγουδά με τζαζ αισθησιασμό... από τη τζαζ η μουσική περνά σε μία πιο minimal εκδοχή, τη λιτή και επαναλαμβανόμενη διάθεση διαδέχεται μια μουσική με πιο σύγχρονα στοιχεία. Τα μουσικά είδη πλέκονται έξυπνα μεταξύ τους! Ο συνθέτης δίνει την αίσθηση ότι μέσα σε αυτό του έργο επιθυμεί να χωρέσει ποικίλα μουσικά είδη από διαφορετικές χρονικά περιόδους! Η ανθρώπινη σάρκα τις γνωρίζει πολύ καλά... το βίντεο παραπέμπει το θεατή στη κυτταρική του μνήμη... Το έργο είναι εντυπωσιακό με αρμονικό συνδυασμό τεχνοτροπιών, τεχνών αλλά θεωρώ ότι θα ήταν προτιμότερο να αποφύγει την μεγάλη διάρκεια, γιατί κουράζει και χάνεται το στοιχείο της λιτότητας, της έκπληξης... Τη στιγμή που το άκουγα ένιωσα ότι η συγκεκριμένη μουσική θα μπορούσε κάλλιστα να ταιριάξει σε κάποια ταινία του Ν. Λίντς. Το κομμάτι του χορού το βρήκα λίγο ανέμπνευστο και αρκετά επαναλαμβανόμενο... Το έργο τελειώνει με το άκουσμα των τακουνιών που πλησιάζει αποφασιστικά και σταθερά, θαρρείς ότι όλο το σύμπαν έχει μεταλλαχθεί, αλλά το θυληκό στοιχείο δεν αλλοιώνεται και παραμένει πάντα γοητευτικό, αειθαλές και πολλά υποσχόμενο!

Ας ελπίσουμε ότι στο άμεσο μέλλον θα ακούμε περισσότερα έργα Ελλήνων συνθετών σε μία προσπάθεια γενικής ανανέωσης, η γενναία δραστηριότητα του κ. Αντωνίου να βρει και άλλους μιμητές και η Πολιτεία να στηρίξει αυτό το τόσο σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής μουσικής γιατί τα ταλέντα είναι πολλά!

Σάββατο 22 Μαρτίου 2008

Η παρουσίαση τών "Ημερολογίων" της Λένας Πλάτωνος

Την Τρίτη 18 του Μάρτη, λίγο πριν έρθει η Άνοιξη, είχα την τύχη να βρεθώ στην παρουσίαση της νέα δουλειάς της Λένας Πλάτωνος με τον τίτλο "Ημερολόγια". Πήγα στον Ιανό περίπου μία ώρα νωρίτερα για να μπορέσω να καθίσω σε θέση προνομιακή, για να την βλέπω. Πλημμύρισε ο δεύτερος όροφος από κόσμο, όλων των ηλικιών! Εκεί πάνω από δύο ορόφους βιβλίων, το μόνο που θυμάμαι ανάμεσα από λόγια πολλά και υπερφίαλα, είναι η φωνή της που μας ευχαρίστησε απλά, λακωνικά! Η σαγηνευτική της φωνή, απόκοσμη, είχες την αίσθηση ότι κουβαλά όλη τη σοφία του κόσμου... και τρυπώνει ακόμα και στην πιο άπιστη καρδιά! Ο νέος της δίσκος γέμισε την ψυχή μας με χαρά και νοσταλγία. Και θλίψη γιατί βλέπουμε πολύ σπάνια τη Λένα πια... δεν είναι πολλοί αυτοί που μας θυμίζουν την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης,μας λένε την αλήθεια με λόγο ειλικρινή αλλά και σπαρακτικό!

Οι φίλοι και ειδικοί που μίλησαν για το έργο της με κούρασαν... Για μένα ήταν αρκετό που η Λένα ήταν εκεί! Νομίζω ότι δεν της ταιριάζουν η φλυαρία και οι έπαινοι...Έχω την αίσθηση ότι δεν τους αγάπησε ποτέ! Πάντα σεμνή και προσιτή αποτελεί για όλους εμάς μία άξια αφορμή να συνεχίσουμε να χαμογελάμε!

Σεβόμενη και εγώ αυτά δεν θα περιαυτολογήσω!

Λένα σε ευχαριστώ που στοιχειώνεις ακόμα τα όνειρά μου!

Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου 2008

Ελπιδοφόροι οι νεόι εκπρόσωποι του Λυρικού Θεάτρου στην Ελλάδα.

Στις 8, 9 και 10 Φεβρουαρίου 2008 στην αίθουσα Δ. Μητρόπουλος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών οργανώθηκαν τρεις συναυλίες με σκοπό την προώθηση των υποτροφων λυρικών καλλιτεχνών του "Κληροδοτήματος Αλεξάνδρας Τριάντη" του Συλλόγου "Οι Φίλοι της Μουσικής", και του Σωματείου "Υποτροφίες Μαρία Κάλλας" σε συνεργασία με το "Διεθνές Ίδρυμα Μαρία Κάλλας". Για τον λόγο αυτό κλήθηκαν να παρακολουθήσουν τις συναυλίες Έλληνες αρχιμουσικοί, εκπρόσωποι καλλιτεχνικών γραφείων του εξωτερικού, κριτικοί μουσικής, καθώς και σύμβουλοι θεάτρων και διεθνών φεστιβάλ μουσικής από Ευρώπη και ΗΠΑ.

Το πρόγραμμα της Παρασκευής 8 και της Κυριακής 10 Φεβρουαρίου περιλάμβανε σκηνές από τέσσερις όπερες του bel canto και του ιταλικού ρομαντισμού: τον "Κουρέα της Σεβίλης" του Τ. Ροσσίνι, την "Λουτσία ντι Λάμερμουρ" του Γ. Ντονιτζέτι, καθώς και τον "Ριγκολέττο" και την "Δύναμη του πεπρωμένου" του Τ.Βέρντι. Εγώ παραβρέθηκα στην συναυλία που δόθηκε στις 10/2/2008, όπου τραγούδησαν με σειρά εμφάνισης οι Διονύσης Σουρμπής (βαρύτονος), Κατερίνα Ρούσου (μεσόφωνος), Τάσος Αποστόλου (βαθύφωνος), Λουκία Σπανάκη (υψίφωνος), Δήμος Φλεμοτόμος (τενόρος), Δημήτρης Πλατανιάς (βαρύτονος), Ειρήνη Κυριακίδου (υψίφωνος), Γιάννης Χριστόπουλος (τενόρος), Ελένη Λίωνα (μεσόφωνος), Τσέλια Κοστέα (υψίφωνος).

Στο πιάνο ο Δημήτρης Γιάκας, ένας μουσικός με ταλέντο, μουσική ευαισθησία και μεγάλη εμπειρία στη μουσική συνοδεία αλλά και προετοιμασία όπερας.

Τη μουσική και φωνητική προετοιμασία των σολίστ είχε η διάσημη σοπράνο Ζανέτ Πηλού, η οποία διέπρεψε επί δεκαετίες στα μεγαλύτερα Λυρικά Θέατρα. Τη σκηνική καθοδήγηση των καλλιτεχνών, στις συναυλίες της 8/2 και 10/2, είχε αναλάβει ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Βασίλης Νικολαΐδης. Την σκηνογραφική επιμέλεια είχε η Τότα Πρίτσα.

Performance

Πρέπει αρχικά να υπογραμμίσω για άλλη μία φορά την συμβολή του Δημήτρη Γιάκα διότι μετέτρεψε την ιδέα αυτής της συναυλίας σε επιτυχή μουσική πραγματικότητα και δεν μας άφησε να σκεφτούμε ούτε στιγμή ότι απουσιάζει ο γεμάτος ηχοχρώματα ήχος της ορχήστρας. Η κίνηση των λυρικών καλλιτεχνών στη σκηνή κάποιες φορές ήταν φτωχή και αρκετά στατική. Θα περιμέναμε μία πιο ευφάνταστη σκηνοθεσία η οποία δυστυχώς δεν εναλλάσσονταν ανάλογα με την πλοκή και την ατμόσφαιρα κάθε έργου.

Από τους καλλιτέχνες ξεχώρισε η Τσέλια Κοστέα, μία 32χρονη σοπράνο που μεσουρανεί σε μεγάλα λυρικά θέατρα της Ευρώπης, όπως Βιέννης, του Βερολίνου, Στουτγάρδης, Βουκουρεστίου κ.α. και έχει ευρύτατο ρεπερτόριο σε σχέση με τη νεαρή της ηλικία. Στη συγκεκριμένη συναυλία ερμήνευσε την άρια της Λεονόρας "Madre, pietosa Vergine" από την Β' πραξη και την άρια "Pace, pace mio Dio" από την Δ΄πράξη της βερντιανής όπερας "Η δύναμη του Πεπρωμένου". Η φωνή της διαθέτει όγκο και χαρακτηριστικό σθένος. Αιφνιδιάστηκα από την "δύναμη" αυτής της φωνής, την υψηλή δραματουργικά και τεχνικά ικανότητά της που κυριολεκτικά γέμισε και πλημμύρισε την αίθουσα με μουσική! Είναι μία εξαιρετικά ταλαντούχος μουσικός που σίγουρα έχει μπροστά της λαμπρό μέλλον! Προσωπικά περιμένω με ανυπομονησία να την ακούσω σύντομα να τραγουδά εδώ στην Αθήνα!

Μετά την κ. Κοστέα προκάλεσαν το ενδιαφέρον μου δύο νέοι λυρικοί καλλιτέχνες: η Λουκία Σπανάκη και ο Δήμος Φλεμοτόμος, οι οποίοι ερμήνευσαν μαζί το ντουέτο Φινάλε Λουτσίας - Εντγάρντο από την Α΄πράξη της όπερας του Γ. Ντονιτζέτι "Λουτσία ντι Λάμερμουρ". Η σοπράνο Λουκία Σπανάκη έλαβε υποτροφία από το σωματείο "Μαρία Κάλλας" το 2002 και συνέχισε τις σπουδές της στο Μιλάνο. Έχει ερμηνεύσει το ρόλο της Λουτσία στο Τράπανι και το Πεκίνο και Βιολέτα στην Στουτγάρδη, Γένοβα κ.α. Την άκουσα για πρώτη φορά ως βασίλισσα της νύχτας στην παραγωγή του "Μαγικού αυλού"που παρουσίασε η όπερα Θεσσαλονίκης το 2005. Αν εξαιρέσουμε κάποια μεμονωμένα περιστατικά ικανότατων λυρικών τραγουδιστών, η συγκεκριμένη παραγωγή αποδοκιμάστηκε για την προχειρότητά της. Mας εντυπωσίασε ως Ντόνα Άννα στην περσινή εναρκτήρια παραγωγή του "Ντον Τζοβάνι" της Λυρικής Σκηνής Αθηνών παρά τις αντιξοότητες και την αλλαγή της θεατρικής στέγης (Ακροπόλ) τελευταία στιγμή. Σήμερα με την άρια της Λουτσία (Γ΄Πράξη - σκηνή της τρέλας) μας απέδειξε ότι διαθέτει μία φωνή μεστή, με όμορφο μεικτό, σκούρο ηχόχρωμα, σπάνια μουσικότητα και ισορροπημένη δεξιοτεχνία στην απόδοση του bel canto! Αυτό το οποίο περιμένουμε είναι να βελτιώσει και να εμπλουτίσει με πιο πλαστική κίνηση τη σκηνική της παρουσία.

Ο Δ. Φλεμοτόμος εντυπωσίασε με μία φωνή που την διακρίνει λάμψη και μεγάλη ερμηνευτική άνεση. Ο μόλις 28 Μαίων τενόρος με διέψευσε ευχάριστα, διότι θεωρούσα ότι το λυρικό θέατρο στην Ελλάδα υστερεί σε τενόρους με εφάμιλλη όμορφη φωνή και υψηλές δυνατότητες. Το 2007 έλαβε την "υποτροφία Μαρία Κάλλας" και συνεχίζει τις σπουδές του με τη Δάφνη Ευαγγελάτου στην Μουσική Ακαδημία του Μονάχου.

Ενδιαφέρουσα ήταν η γεμάτη αυτοπεποίθηση παρουσία του βαρύτονου Δ. Σούρμπη, ο οποίος μπόρεσε παρά το νεαρό της ηλικίας του να αντεπεξέλθει με άνεση στις απαιτήσεις του Φίγκαρο του Ροσσίνι... με όμορφη, μεστή φωνή, μεγάλη έκταση και ευλυγισία...

Ανακεφαλαιώνοντας, θεωρώ ότι η επιλογή του ρεπερτορίου συνολικά ήταν αρκετά απαιτητική και υπερβολική κάποιες φορές αν αναλογιστούμε το νεαρό της ηλικίας των τραγουδιστών και τη μικρή εμπειρία των περισσοτέρων. Θύμα κατά τη γνώμη μου αυτής της υπερβολής έγινε η Ειρήνη Κυριακίδου, η οποία μας έχει αποδείξει μέχρι τώρα το ταλέντο της με την γοητευτική σκηνική της παρουσία και την όμορφη, λεπτεπίλεπτη φωνή της και που κατάφερε με επιτυχία να ακροβατεί στους ρόλους της Τσερλίνας, Μουζέττας και Λαουρέτας στο πρόσφατο παρελθόν της Λυρικής Σκηνής Αθηνών. Αρχικά μας ξάφνιασε η επιλογή της να τραγουδήσει Τζίλντα, ένα ρόλο που δεν έχει ερμηνεύσει στο παρελθόν και που όλοι γνωρίζουμε τη δυσκολία και τις απαιτήσεις του. Η ταλαντούχα κ. Κυριακίδου αρνήθηκε να τραγούδησε τις άριες της Τζίλντα τη συγκεκριμένη βραδιά επικαλούμενη ασθένεια... Είμαι σίγουρη ότι αν η νεαρή ταλαντούχα υψίφωνος κινηθεί με υπομονή και σύνεση θα μας προσφέρει μαγικές στιγμές στο μέλλον ερμηνεύοντας ποικίλους και απαιτητικούς ρόλους.

Παρά την υπερβολή του ρεπερτορίου και την κουραστικά μεγάλη της διάρκεια, η συγκεκριμένη συναυλία κατάφερε να μας παρουσιάσει συγκεντρωτικά τους νέους υποτρόφους (φαντάζομαι ότι δεν αποτελεί νέα υποτροφο η κ. Λιώνα γιατί με μπέρδεψε λίγο αυτή η συμμετοχή) που ελπίζουμε να σταδιοδρομήσουν στα λυρικά θέατρα της Αθήνας και Ευρώπης. Θα ήταν θεμιτό την

επόμενη φορά οι διοργανωτές να εστιάσουν με μεγαλύτερή λεπτομέρεια και φαντασία την προσοχή τους στην σκηνοθεσία και κινησιολογία των τραγουδιστών γιατί γίνεται λόγος για όπερα όπου το δρώμενο απαιτεί την συνεργασία πολλών τεχνών μαζί και όχι την κυριαρχία μόνο της μουσικής.

Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2008

Ευχάριστη έκπληξη το αφιέρωμα στο Μ.Θεοδωράκη στο ΜΜΑ.

Στις 30 Ιανουαρίου 2008 μία έκπληξη με περίμενε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στην αίθουσα Φίλων της Μουσικής παρουσιάστηκε αφιέρωμα στον Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Την συγκεκριμένη μέρα στο πρώτο μέρος του προγράμματος παρουσιάστηκαν αποσπάσματα του κύκλου τραγουδιών "Οδύσσεια" (2006) σε ποίηση του Κώστα Καρτελιά, ο "Κύκλος Φαραντούρη" σε ποίηση Ν.Γκάτσου, Δ. Χριστοδούλου, Τ. Λειβαδίτη και Γ.Σταύρου και στο δεύτερο μέρος της συναυλίας αποσπάσματα από τον κύκλο τραγουδιών "Ένας Όμηρος" που μελοποιήθηκαν από το Μ. Θεοδωράκη το 1962 σε ποίηση Brendan Behan και ελληνική απόδοση του Βασίλη Ρώτα. Σολίστ η απαστράπτουσα Μαρία Φαραντούρη και στο δεύτερο μέρος του προγράμματος συμμετείχε ο πολυτάλαντος Χρήστος Θηβαίος με τη σύμπραξη της"Berliner Instrumentalisten".

Για να είμαι ειλικρινής δεν συνηθίζω να πηγαίνω σε συναυλίες αφιερώματα Ελλήνων συνθετών όχι γιατί δεν εκτιμώ το έργο του σπουδαίου -κατά τη γνώμη μου συνθέτη- Μ. Θεοδωράκη, αλλά επειδή με έχει κουράσει η εμμονή του σύγχρονου Έλληνα με το αστικό τραγούδι.. που μπορεί να έχει σφραγίσει την πρόσφατη ελληνική μας ιστορία... αλλά πολλές φορές θεωρώ ότι εμπόδισε και την διείσδυσή άλλων λόγιων μουσικών ειδών στα ακούσματα μας. Πάραυτα όμως μία γλυκιά και καλή μου φίλη με "παρέσυρε" στην εν λόγω συναυλία και δεν πίστευα στα μάτια μου και τα αυτιά μου... αυτό που άκουσα λοιπόν και είδα με ξάφνιασε ευχάριστα!

Για πρώτη φορά μου δόθηκε η δυνατότητα να ακούσω ζωντανά την Μαρία Φαραντούρη και κατάλαβα γιατί ο Φ. Μιττεράν την είχε αποκαλέσει ως τη σύγχρονη Θεά Ήρα... Η παρουσία της επιβλητική, σε καθηλώνει... η μουσικότητα και η εκφραστικότητά της έντονη και δυνατή... μία φωνή βαθιά που σε συνεπαίρνει... η κίνηση της είναι μουσική και η μουσική προέκταση των χεριών της... το κείμενο "ζει" τη δική του ζωή με τη φωνή της! Ειλικρινά το εύρος του ταλέντου της και της σπάνιας φωνής της αδικείται από την τηλεόραση... δεν μπορείς να αντιληφθείς το μέγεθος της ικανότητας της, της σπάνιας μουσικότητας της... ο τρόπος που οδηγεί τη μουσική φράση είναι συγκλονιστικός!
Ο Χρήστος Θηβαίος για άλλη μία φορά μας απέδειξε πόσο σημαντικό είναι να κατανοεί ο ερμηνευτής βαθιά το ποιητικό και μουσικό κείμενο! Η παρουσία του ήταν λυτρωτική και καταλυτική! Δεν είναι εξάλλου διόλου τυχαίες οι σπουδές φιλοσοφίας και σημειολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια με καθηγητή τον διεθνώς αναγνωρισμένο Ουμπέρτο Έκο... Όταν ένας τραγουδιστής γνωρίζει και μπαίνει στα σκοτεινά δωμάτια του κειμένου και της μουσικής το αποτέλεσμα πάντα θα μας συγκινεί γιατί εμπεριέχει αγάπη, αλήθεια και όχι συνήθειά!
Θα ήθελα να αναφερθώ στην αδιαμφισβήτητα υπέροχη μουσική του Θεοδωράκη που μπορεί να μην είμαι φανατική του οπαδός, τολμώ όμως να πω ότι τα τραγούδια του (από τα παλαιότερα ως τα πιο πρόσφατα), γραμμένα με μελωδική ευφυία, κουβαλούν μουσικά αλλά και σημειολογικά όλο τον πόνο και την ομορφιά της ταλαιπωρημένης βαλκανικής γης και ιστορίας !
Η μικρή ορχήστρα "Berliner Intrumentalisten" που αποτελούνταν από ένα πιάνο, βιολί, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο, σαξόφωνο, φλάουτο, κιθάρα και σε συνεργασία με δύο Έλληνες μουσικούς (στο μπουζούκι και τα κρουστά) απέδωσε τα έργα με μεγάλη επιτυχία σε συνδυασμό με την εύστοχη ενορχήστρωση του Henning Schmiedt ο οποίος είναι ενορχηστρωτής και παραγωγός πολλών Ελλήνων και Ευρωπαίων καλλιτεχνών.

cd Mikis Theodorakis - Synaylia sto Kentrikon

Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν εκεί και μας θύμισε μόνο με τη φυσική του παρουσία ότι οι θεοί κατοικούν ακόμα εδώ,... σε αυτή την πολύπαθη γη!

Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2008

Αθήνα - Βερολίνο... ένα υπέροχο ταξίδι με την ορχήστρα Deutshes Symphonie-Orchester στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Υπέροχη η συναυλία που δόθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2008 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με τη Γερμανική Συμφωνική Ορχήστρα του Βερολίνου σε διέυθυνση του Brad Lubman και σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής του Ultraschall 2008 του Βερολίνου.

Στο πρώτο μέρος παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία "Η μουσική του Φοίνικα" (1948-1949) το πρώιμο αλλά αριστουργηματικό έργο του Γιάννη Χρήστου και το "Dox-Orkh" (1991) για βιολί και ορχήστρα του Ιάνη Ξενάκη. Σολίστ η ταλαντούχος νέα μουσικός Carolin Widmann. Η ορχήστρα απέδωσε με έυστοχία την πλούσια ενορχηστρωτικά εκφραστικότητα των έργων... μαζί με λεπτότητα, ακρίβεια και υψηλή δεξιοτεχνία! Σπάνια μας δίνεται εδώ στην Ελλάδα η ευκαιρία να ακούσουμε έργα των δύο μεγάλων ελληνων συνθετών από μία ορχήστρα τόσο υψηλών προδιαγραφών! Τα έργα του πρώτου μέρους όπως και η ερμηνεία της ορχήστρας μας ενθουσίασαν και μας αποκάλυψαν την ομορφία των σύγχρονων έργων που δυστυχώς πολλές φορές αδικουνται από κακές αποδόσεις και μέτριους ερμηνευτές!

Το δεύτερο μέρος της συναυλίας παρουσίασε δύο έργα του 21ου αιώνα: το "Schattengitter"(2007) για ορχήστρα σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση του Andre Werner και το "Boston Concerto" (2002) του Elliot Carter. Το έργο του Andre Werner με άφησε αδιάφορη χωρίς σφιχτό θεματικά υλικό και μία συγκεκριμένη κεντρική ιδέα... Το δεύτερο έργο του Elliot Carter ήταν πολύ νεδιαφέρον ενορχηστρωτικά!

Η συγκεκριμένη συναυλία ηχογραφήθηκε από την Deutsche Welle, χορηγό επικοινωνίας της ορχήστρας, σε συνεργασία με τον ΣΚΑΙ.

Ευχή όλων μας να συνεχιστούν παρόμοιες συνεργασίες και να μπορεί να ακούγεται συχνότερα η μουσική εργογραφία των σύγχρονων ελλήνων και ξένων συνθετών που θα τολμούσα να πω ότι είναι αρκετά παρεξηγημένη στην Ελλάδα και συχνά χαρακτηρίζεται ως δυσνόητη, επιτηδευμένη και πολλές φορές ακαδημαική. Η μουσική του 20ου και 21ου αιώνα απαιτεί ικανούς ερμηνευτές, εξειδικευμένες ορχήστρες και μαέστρους για να μπορέσει να γίνει αποδεκτή από το ελληνικό κοινό! Επίσης θα ήταν εύλογο συναυλίες όπως αυτές να διαφημίζονται καλύτερα διότι είναι κρίμα όταν τα εισιτηρια του Μεγάρου για την εν λόγω συναυλία ήταν ιδιαίτερα φθηνά η αίθουσα να είναι μισοάδεια! Είναι κρίμα το κοινό που τις παρακουλουθεί να είναι πάντα το αναμενόμενο!

Ειλικρινά ήταν μία απολαυστική συναυλία!

Ευχαρισοτύμε!

Πέμπτη 24 Ιανουαρίου 2008

Η ΟΠΕΡΑ ΤΗΣ ΠΕΝΤΑΡΑΣ. Μέγαρο μουσικής Αθηνών - Kurt Weill/ Berthold Brecht: Die dreigroschenoper -

Η Όπερα της πεντάρας, το έργο - γροθιά στην αστική τάξη απεδόθη με τον πλέον συμβατικό και ανέμπνευστο τρόπο!

Την περασμένη Τρίτη 22 Ιανουαρίου παρακολουθήσαμε την παρουσίαση της Όπερας της Πεντάρας του Berthold Brecht , σε μουσική του Κurt Weil στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Το αντιαστικό και καυστικό αριστούργημα του Brecht/ Weil ερμήνευσαν σε μορφή κοντσερτάντε ευρωπαίοι σολίστ με την σύμπραξη της διάσημης ορχήστρας δωματίου Ensemble Modern και αφηγητή τον έλληνα ηθοποιό Ακύλλα Καραζήση.

Την ορχήστρα διηύθυνε με επιτυχία ο ΗΚ Gruber o οποίος εύστοχα δραματουργικά, υποκριτικά και φωνητικά ερμήνευσε ταυτόχρονα το ρόλο του Mr. Peachum. Μαζί με τον κ. Καραζήση κατάφεραν να αποδώσουν πειστικά την ατμόσφαιρα του έργου, την υπόγεια και μυστηριώδη γοητεία του και μας απέδειξαν ότι σε έργα όπως αυτό δεσπόζουσας σημασίας αποτελεί η ερμηνευτική δεινότητα των συντελεστών! Δυστυχώς οι ερμηνείες των έγκριτων Ευρωπαίων τραγουδιστών μας άφησαν αδιάφορους και θα τολμούσα να πω απογοητευμένους διότι κατά τη γνώμη μου ήταν ακατάλληλη η αρχική επιλογή των φωνών για τους συγκεκριμένους ρόλους σε ένα έργο που εναλάσσονται το τραγούδι και η πρόζα και απαιτούνται πολλά περισσότερα προσόντα από μία λαμπερή και επιδέξια λυρική φωνή. Πώς είναι ποτέ δυνατόν η γοητευτική Jenny να ερμηνεύεται από μία κολορατούρα σοπράνο (η οποία λόγω της υψηλής οξύτητας της φωνής της) πολλές φορές προκαλούσε το γέλιο τραγουδώντας σας μία απελπισμένη στρουμφίτα?! Οι συγκεκριμένοι σολίστ μας απέδειξαν ότι η καλή γνώση της γερμανικής γλώσσας αλλά και οι όμορφες φωνές δεν αποτελούν επαρκή εφόδια για την δραματουργική απόδοση ενός ανατρεπτικού και προκλητικού έργου όπως αυτό. Οι συγκεκριμένοι συντελεστές δυστυχώς ξεχνούν ότι το μουσικό θέατρο δεν μπορεί να αποδίδεται αποσπασμένο από την πρωταρχική του "ύλη" από την οποία δημιουργήθηκε: το θεατρικό και ποιητικό λόγο. Αυτό εξάλλου είναι και το μεγαλείο του Weil... κατάφερε μουσικά να αποδώσει την ατμόσφαιρα του έργου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο!!! Με λύπη μου παρατήρησα ότι οι τραγουδιστές αρνήθηκαν να θέσουν εαυτόν στην υπηρεσία της ενότητας των τεχνών... Και η δικαιολογία δεν μπορεί φυσικά να είναι η παρουσίαση του έργου σε μορφή κοντσερτάντε, διότι η μουσική που είναι τόσο αριστοτεχνικά δεμένη με τον λόγο δεν έχει ανάγκη ούτε από σκηνικά, ούτε από κουστούμια... Η σκηνική δράση αποδίδεται εξ ολοκλήρου από την ίδια τη μουσική, από το κείμενο και από την διείσδυση των ερμηνευτών μέσα σε αυτό!

Πέραν της εμπνευσμένης και ποικιλόχρωμης αφήγησης του κ. Καραζήση, της θεατρικότητας και εύστοχης τραχύτητας της φωνής του Mr. Peachum και μαέστρου κ. Gruber αλλά και της εξαιρετικής απόδοσης του Ensemble Modern (παρά την αρχική αμηχανία του) η συγκεκριμένη performance δεν πέτυχε να μας μεταφέρει στον σαθρό και γοητευτικό κόσμο του Σόχο, και συνειρμικά να μας ταξιδέψει στη μαγεία του αριστουργήματος που έγραψαν οι Brecht kai Weil... Αντιθέτως οι τραγουδιστές με την ερμηνεία τους μας παρουσίασαν ένα τεχνητό σύμπαν από πόρνες κολορατούρες (Jenny) και κλέφτες που τραγουδούν με ανεκδιήγητο φαλτσέτο αλλά και τονικά προβλήματα (βλέπε Μackeath - Florian Boesch)... με έναν ελιτίστικο και φωνητικά οπερατικό τρόπο, αρνούμενοι οποιαδήποτε επαφή με την ωμή πραγματικότητα του θεατρικού έργου!

Ένιωσα σαν να πήγα στην πηγή και να μη κατάφερα να πιω νερό... Που ήταν οι μπρεχτικοί ήρωες με τις βελούδινες και αβίαστες φωνές..? Που είναι οι τυραννικά σαγηνευτικές και "μοχθηρές" ερμηνείες που το έργο απαιτεί?

Αλλά δυστυχώς ζούμε σε μία εποχή που διαχωρίζει τις τέχνες... ξεχάσαμε μάλλον ότι το μουσικό θέατρο απαιτεί την σύγχρονη εμπλοκή της μουσικής, του κειμένου και της εκφραστικότητας του σώματος του ηθοποιού... ακόμα και σε απόδοση κοντσερτάντε....

Αθήνα - Βερολίνο

Διαδρομές ήχου και κίνησης.

Συντελεστές:

Αφηγητής: Α. Καραζήσης

Macheath: Florian Boesch

Mr. Peachum: HK Gruber

Mrs. Peachum: Susanne Kelling

Polly: Ute Gfrerer

Lucy: Tora Augestad

Tiger Brown: Michael Lucke

Χορωδία της ΕΡΤ.

Ensemble Modern.

Μουσική διεύθυνση: ΗΚ Gruber.